بنزین ۵ هزار تومانی یا سهمیه سوم با هدف کنترل مصرف و قاچاق، از امروز شنبه (۲۲ آذر ۱۴۰۴) اجرایی میشود. اما آیا این تصمیم دولت مؤثر خواهد بود؟ راه حل مشکل مصرف سوخت کدام است؛ سیاستسازی یا قیمتسازی؟
پس از ماهها انتقاد و آمادهسازی ضمنی، مصوبه بنزینی دولت چهاردهم وارد فاز اجرایی شد.
در این مدت دولت تمرکز ویژهای بر قاچاق و نیاز به واردات برای تأمین کسری مصرف داشته است؛ تمرکزی که بیشتر برای آمادهسازی افکار عمومی و جلوگیری از اعتراضات احتمالی احساس میشود. در هر صورت، تجربههای گذشته و وضعیت نامساعد اقتصادی و معیشتی مردم، حاکمیت اقتصادی را وادار کرده است تا دستبهعصا راه برود.
عصای موسی در دستان مسعود
در این شرایط، در وهله اول به نظر میرسد دولت تصور کرده است افزایش قیمت، مانند عصای موسی، شکاف عظیمی میان مصرف و قاچاق ایجاد خواهد کرد؛ کافی است دستور افزایش صادر شود تا مصرف کاهش یابد و قاچاقچیان عقبنشینی کنند، اما تجربههای گذشته نشان میدهد همچنان حاکمیت اقتصادی به درک درستی از «گزاره قیمت، کنترلکننده مصرف است» نرسیده و تنها با توهم سیاستگذاری همراه شده است.
این در شرایطی است که بهرغم تمام تبلیغات و آمارسازیها، هنوز ایران با ابرچالش حملونقل عمومی فرسوده دستوپنجه نرم میکند. هنوز جایگزین مناسبی که شهروندان را از سفر با خودروهای تکسرنشین منع کند، وجود ندارد. بنابراین در این شرایط، گرانی بنزین تنها به فشار مالی بیشتر بدل خواهد شد.
در همین حال، بررسیها نشان میدهد قاچاق سوخت فقط محصول قیمت پایینتر از مبادی قاچاق نیست؛ البته بیتأثیر هم نیست، اما ریشه آن را باید در فقدان سیاستگذاریهای مناسب، فرهنگسازی و تصمیمات غیرکارشناسی کوتاهمدت دولتمحور به شمار آورد.
در این شرایط، به نظر میرسد حاکمیت اقتصادی کشور به جای اصلاح ساختاری با دیدگاهی ملی و فراجناحی و طراحی یک سیاست بلندمدتِ قابل اجرا و قابل احترام برای دولتهای امروز و فردا، باید راهکاری درست را برای برونرفت از این بنبست ایجاد کند.
متولیان باید بررسی کنند که چرا تا امروز افزایش قیمتها منجر به کاهش قاچاق نشده است؟ چرا همچنان مردم بیمحابا مصرف میکنند؟ توزیع ناعادلانه یارانه بنزین چرا هنوز ادامه دارد؟ ناتوانی در تعدیل واقعی قیمت، چه اندازه در فاصله دولت و ملت ریشه دارد؟
در این شرایط، کارشناسان اعتقاد دارند که ایران با بحران حکمرانی سوخت مواجه است؛ بحرانی که تصمیمات عجولانه و واکنشی را جایگزین اصلاحات سخت، بلندمدت و ساختاری کرده است. تا زمانی که نگاه سیاستگذار از «قیمتسازی» به «سیاستسازی» تغییر نکند، افزایش قیمت بنزین نتیجهای جز گرانی بیثمر، فشار بیشتر و تداوم مشکلات قدیمی نخواهد داشت.
منبع خبر: اسب بخار