ترمز موتور یک سیستم ترمز کمکی در کامیون هاست که با استفاده از توان موتور، به کنترل سرعت و افزایش ایمنی کمک میکند. این سیستم فشار وارد بر ترمزهای اصلی را کاهش داده و استهلاک آنها را کم میکند.
ترمز موتور یکی از مهمترین سیستمهای کمکی در کامیونها و کشندههای امروزی به شمار میرود که نقش بزرگی در کنترل سرعت، افزایش ایمنی و کاهش فشار وارد بر سیستم ترمز اصلی ایفا میکند. با توجه به وزن بالای خودروهای سنگین بهویژه هنگام حرکت در مسیرهای سراشیبی یا زمانی که کامیون با بار سنگین در حال تردد است، استفاده مداوم از ترمزهای معمولی میتواند باعث افزایش استهلاک، داغ شدن بیش از حد ترمزها و حتی از دست رفتن کنترل خودرو شود.
در چنین شرایطی، ترمز موتور به عنوان یک راهکار موثر و ایمن وارد عمل شده و به راننده کمک میکند تا بدون اتکا به ترمز پایی، سرعت خودرو را در محدودهای ایمن حفظ کند. در ادامه به معرفی کامل ترمز موتور، نحوه عملکرد، انواع، مزایا و در نهایت تفاوت آن با ریتاردر خواهیم پرداخت.
ترمز موتور چیست؟
ترمز موتور که در اصل با نام Engine Brake شناخته میشود، یک سیستم ترمز کمکی است که از خود موتور برای کاهش سرعت کامیون استفاده میکند. در این سیستم، به جای ایجاد اصطکاک در چرخها، فرآیند احتراق و گردش موتور به شیوهای مدیریت میشود که موتور به عنوان یک عامل مقاوم در برابر حرکت خودرو عمل کند. به بیان ساده، انرژی حرکتی کامیون به جای تبدیل شدن به گرما در لنتها و دیسکهای ترمز، در داخل موتور مستهلک میشود.
ترمز موتور بهویژه در کامیونها و کشندههای دیزلی کاربرد گستردهای دارد و یکی از ابزارهای اصلی رانندگان حرفهای برای کنترل خودرو در مسیرهای طولانی و شیبدار به حساب میآید. این سیستم کمک میکند تا ترمزهای اصلی کمتر درگیر شوند و در نتیجه، عمر مفید آنها افزایش یابد.
ضرورت استفاده از ترمز موتور در کامیونها
وزن زیاد کامیونها و کشندهها به خصوص در حالت بارگیری کامل، باعث میشود که ترمزهای معمولی تحت فشار بسیار بالایی قرار بگیرند. استفاده مستمر از ترمز پایی در سرازیریها میتواند منجر به داغ شدن بیش از حد سیستم ترمز و کاهش قدرت آن شود، موضوعی که در خودروهای سنگین میتواند بسیار خطرناک باشد. ترمز موتور با فراهم کردن یک نیروی کندکننده دائمی و پایدار، این فشار را از روی سیستم ترمز اصلی برمیدارد و امکان کنترل بهتر خودرو را برای راننده فراهم میکند.
عملکرد ترمز موتور چگونه است؟
عملکرد ترمز موتور بهطور کلی بر پایه افزایش مقاومت داخلی موتور در برابر حرکت پیستونها است. در سادهترین حالت، با رها کردن پدال گاز و بسته شدن مسیر هوای ورودی، موتور در برابر چرخش مقاومت ایجاد میکند و همین مقاومت باعث کاهش سرعت خودرو میشود. اما در کامیونها، ترمز موتور معمولاً به شکل پیشرفتهتری اجرا میشود.
در سیستمهای رایج ترمز موتور دیزلی که با نام «جِیک برِیک» نیز شناخته میشوند، زمان بندی سوپاپها بهگونهای تغییر میکند که فشار ایجاد شده در سیلندرها بهطور ناگهانی تخلیه شود. در این حالت موتور بهجای تولید نیرو، به صورت یک کمپرسور بزرگ عمل کرده و انرژی حرکتی خودرو را جذب میکند. هرچه دور موتور بالاتر باشد، قدرت ترمز گیری ترمز موتور نیز افزایش مییابد.
انواع ترمز موتور
ترمز موتور در کامیونها میتواند در چند سطح و شکل مختلف وجود داشته باشد. سادهترین نوع آن همان ترمز حاصل از رها کردن گاز و کاهش دور موتور است که در تمامی خودروها وجود دارد، اما نوع پیشرفته و تخصصی آن در کامیونهای دیزلی دیده میشود. در این نوع، سیستم بهطور مستقیم در مکانیزم سوپاپها و فرآیند احتراق موتور دخالت میکند و ترمزگیری بسیار قویتری ایجاد میشود. بسیاری از کشندههای مدرن امکان تنظیم قدرت ترمز موتور در چند مرحله مختلف را نیز در اختیار راننده قرار میدهند.
مزایای استفاده از ترمز موتور
استفاده از ترمز موتور در کامیونها مزایای متعددی به همراه دارد. این سیستم به شکل چشمگیری باعث افزایش ایمنی در رانندگی میشود، چرا که کنترل سرعت در مسیرهای سراشیبی آسانتر و پایدارتر خواهد بود.
کاهش درگیری ترمزهای اصلی، استهلاک لنتها و دیسکها را به حداقل میرساند و از داغ شدن بیش از حد آنها جلوگیری میکند. همچنین ترمز موتور به راننده کمک میکند تا رانندگی نرمتر و کم تنشتری را تجربه کند، بهویژه در مسیرهای کوهستانی. در بلندمدت، کاهش نیاز به تعمیرات سیستم ترمز میتواند به کاهش هزینههای نگهداری خودرو نیز منجر شود.
تفاوت ترمز موتور و ریتاردر
اگرچه ترمز موتور و ریتاردر هر دو در دسته سیستمهای ترمز کمکی قرار میگیرند، اما از نظر ساختار و نحوه عملکرد تفاوتهای مهمی با یکدیگر دارند. ترمز موتور مستقیماً به موتور وابسته است و با ایجاد تغییر در فرآیند احتراق و عملکرد سوپاپها، نیروی مقاومتی لازم برای کاهش سرعت را فراهم میکند. به همین دلیل، قدرت ترمزگیری آن معمولاً به دور موتور و دنده انتخاب شده وابسته است.
در مقابل، ریتاردر یک سیستم مستقل از موتور محسوب میشود که معمولاً روی گیربکس یا شفت انتقال قدرت نصب میشود. ریتاردر با استفاده از مکانیسمهای هیدرولیکی یا الکتریکی، مقاومت در برابر چرخش گیربکس ایجاد کرده و سرعت خودرو را کاهش میدهد.
بر خلاف ترمز موتور، عملکرد ریتاردر وابستگی مستقیم به دور موتور ندارد و در سرعتهای مختلف میتواند نیروی ترمزگیری یکنواختتری ارائه دهد. همچنین ریتاردر معمولاً عملکردی نرمتر و بیصداتر نسبت به ترمز موتور دارد.
با این حال، ترمز موتور به دلیل ساختار سادهتر، هزینه نگهداری کمتر و در دسترس بودن در بسیاری از کامیونها همچنان یکی از پرکاربردترین سیستمهای ترمز کمکی به شمار میرود. در برخی کشندههای مدرن، هر دو سیستم ترمز موتور و ریتاردر بهصورت همزمان وجود دارند تا راننده بتواند بسته به شرایط مسیر و وزن بار، بهترین گزینه را انتخاب کند.
جمع بندی
ترمز موتور یکی از اجزای کلیدی در کامیونها و کشندههای امروزی است که نقش مهمی در افزایش ایمنی، کاهش استهلاک و بهبود کنترل خودرو ایفا میکند. این سیستم با استفاده هوشمندانه از توان موتور، امکان کاهش سرعت بدون فشار مداوم بر ترمزهای اصلی را فراهم میسازد. هرچند ریتاردر نیز به عنوان یک ترمز کمکی قدرتمند شناخته میشود، اما ترمز موتور همچنان به دلیل سادگی، کارایی و نقش مؤثرش در رانندگی حرفهای، جایگاه ویژهای در صنعت خودروهای سنگین دارد. استفاده درست و آگاهانه از این سیستمها میتواند تفاوت بین یک رانندگی ایمن و یک موقعیت پرخطر را رقم بزند.
منبع خبر: اسب بخار