کامیون‌ها و کشنده‌های گازسوز یکی از بهترین انتخاب‌ها برای مناطقی مانند ایران است که سوخت باکیفیتی نداشته و دیزلی‌ها هر بار با چالش‌های مختلفی روبرو می‌شوند.
کامیون‌ها و کشنده‌ها یکی از ارکان اصلی در اقتصاد هر کشور بوده و برای جابجایی بارهای مختلف بهترین انتخاب هستند. اما این روزه کامیون‌ها و کشنده‌های روز دنیا با موتورهایی تولید می‌شوند که به سوخت بی کیفیت حساس بوده و این نشان از استانداردهای آلایندگی بالای آنهاست.
در کشورهایی مانند ایران که هیچگاه سوخت با کیفیتی را در جایگاه‌های خود نداشته خودروهای گازسوز جزو انتخاب‌هایی بوده که دردسر بالایی نداشته و ندارند. در این میان اما به کشنده‌ها و کامیون‌های گازسوز تاکنون در کشورمان نگاهی نبوده و شاهد حضور این خودروهای سنگین در جاده‌هایمان نبوده‌ایم. اتفاقی که اگر رخ دهد می‌تواند تاثیر به سزایی در پاک‌تر شدن هوا و البته کاهش استهلاک خودرو داشته باشد.
LPG چیست و چگونه تولید می‌شود؟
LPG در اصل محصول جانبی پالایش نفت خام و فرآوری گاز طبیعی است. این گاز ترکیبی از پروپان (C₃H₈) و بوتان (C₄H₁₀) است که در فشار حدود ۶ تا ۱۰ بار به حالت مایع درمی‌آیند. در حالت مایع، چگالی انرژی آن تقریباً دو برابر گاز طبیعی فشرده (CNG) است.
به همین دلیل، کامیون‌هایی که با LPG کار می‌کنند می‌توانند با حجم مخزن کمتر و وزن پایین‌تر نسبت به نسخه‌های CNG همان مسافت را طی کنند، ویژگی‌ای که برای رانندگان مسیرهای طولانی حیاتی است.
همچنین از دید امنیت، LPG در صورتی که استانداردهای ساخت مخزن رعایت شود، ایمنی بالایی دارد. در دمای عادی پایدار است و اگر نشت کند، به سرعت در هوا پخش و رقیق می‌شود، برخلاف بنزین یا دیزل که در تماس با هوا قابلیت اشتعال بالایی دارند.
مزایای استفاده از LPG در ناوگان خودروهای سنگین
۱. صرفه جویی اقتصادی
در بسیاری از کشورها قیمت LPG حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد کمتر از گازوئیل است. این یعنی در مسیرهای طولانی‌تر مثل جاده‌های ترانزیتی راننده‌ها می‌توانند در هر سفر ده‌ها میلیون تومان سوخت کمتر مصرف کنند. علاوه بر این، موتورهای گازسوز نیاز به سرویس‌های دوره‌ای کمتر دارند.
۲. آلایندگی پایین‌تر
کامیون‌های دیزلی بزرگترین منبع انتشار NOx و ذرات معلق هستند. LPG، به طور میانگین، ۶۰٪ کمتر دی اکسیدکربن و ۹۰٪ کمتر دوده تولید می‌کند. این کاهش چشمگیر باعث شده بسیاری از شهرها مانند لندن و سئول اجازه ورود ناوگان LPG را بدون محدودیت زمانی بدهند.
۳. صدای کمتر و عملکرد نرم
احتراق یکنواخت گازمایع، صدای موتور را تقریباً نصف سطح مدل‌های دیزلی کاهش می‌دهد. این سکوت برای کار در مناطق مسکونی یا شبانه مزیت چشمگیری است.
۴. نگهداری آسان‌تر
روغن موتور در کامیون‌های LPG دیرتر آغشته به کربن می‌شود. سیستم اگزوز رسوب ندارد و فیلتر دوده حذف می‌شود. عمر میانگین موتور حدود ۲۰٪ بیشتر از موتور دیزلی مشابه است.
معایب و چالش‌های فناورانه
توان خروجی کمتر: چگالی انرژی LPG پایین‌تر از دیزل است؛ بنابراین در بارهای بسیار سنگین شاید قدرت کمتری احساس شود.
نیاز به زیرساخت سوختگیری گسترده: هنوز در بسیاری از کشورها از جمله ایران، ایستگاه‌های گاز مایع مخصوص ماشین سنگین محدودند.
هزینه اولیه بالاتر: سامانه‌های انژکتور و مخزن تحت فشار گران‌تر از مدل‌های دیزلی هستند.
عملکرد ضعیف در دمای پایین: نسبت بوتان به پروپان در زمستان باید تنظیم شود تا بخار LPG یکنواخت باقی بماند.
تعمیرات تخصصی‌تر: تعمیرکار باید دانش کار با سیستم فشار بالا و انژکتور گازی را داشته باشد؛ نیاز به آموزش حرفه‌ای دارد.
کامیون‌ها و کشنده‌های گازمایع در جهان
Iveco S-Way NP: مجهز به موتور Cursor 13 Gas، برد ۱۶۰۰ کیلومتر و مصرف ۲۵٪ کمتر از دیزل.
Volvo FH LNG/LPG Powered: توان ۴۶۰ تا ۵۰۰ اسب بخار با سیستم تزریق مستقیم دوگانه، یکی از پیشرفته‌ترین مدل‌های جاده‌ای اروپا.
Scania G410 LPG: طراحی ویژه برای ناوگان شهری با تولید CO₂ کمتر از ۱۵٪ نسبت به مدل دیزل.
MAN TGX EfficientGas: مجهز به سیستم سرد کننده خودکار مخزن و فناوری بازیافت گرما.
در کره و ژاپن نیز شرکت‌هایی مانند Hyundai و Isuzu نسخه‌های سبک‌تر بر پایه LPG برای توزیع مواد غذایی توسعه داده‌اند.
وضعیت و فرصت‌های توسعه در ایران
ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان LPG در خاورمیانه است. با این حال، بخش عمده‌ای از این سوخت صادر می‌شود و در حمل و نقل داخلی سهم بسیار کمی دارد. در دهه‌ی اخیر تلاش‌هایی برای گازسوز کردن خودروهای سبک و تاکسی‌ها صورت گرفته، اما کامیون‌های سنگین هنوز به شکل آزمایشی در چند پروژه محدود تست شده‌اند، از جمله پروژه‌ای در پایانه بندرعباس برای حمل سوخت و مواد پتروشیمی با کامیون‌های LPG.
اگر شبکه‌ی ایستگاه‌های گاز مایع با استاندارد جهانی راه‌اندازی شود، ایران می‌تواند از مزیت تولید داخلی LPG برای کاهش وابستگی به گازوئیل و کاهش آلودگی هوا بهره‌مند شود. توجه به این نکته ضروری است که کامیون‌های گاز مایع نیاز به سیستم گرمایش اولیه دارند و در مناطق سردسیر مثل اردبیل یا دماوند، باید ترکیب سوخت و نسبت پروپان به بوتان بر اساس فصل تغییر کند.
جمع بندی
کامیون‌ها و کشنده‌های گازسوز LPG نقطه‌ی تلاقی دو هدف بزرگ صنعت حمل و نقل هستند: اقتصاد و اکولوژی. در مقایسه با دیزل، این خودروهای سنگین پاک‌تر، ساکت‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌ترند اگرچه هنوز چالش‌هایی در زمینه‌ی زیرساخت و قدرت نهایی وجود دارد. اما با توجه به روند جهانی و بازار گاز غنی ایران، می‌توان گفت LPG نه تنها یک سوخت جایگزین موقت، بلکه پله‌ای واقعی برای گذار به حمل و نقل سبز آینده است.
منبع خبر: اسب بخار