برخی از رانندگان ایرانی، بهویژه در فصل گرما، برای جلوگیری از داغ شدن موتور، ترموستات خودرو را از مدار خارج میکنند. این اقدام، که به نظر برخی راهکاری ساده برای خنک نگه داشتن موتور است، میتواند پیامدهای جدی برای عملکرد خودرو، مصرف سوخت و عمر موتور داشته باشد.
در ایران، با شروع فصل گرما و افزایش دمای هوا برخی رانندگان، بهویژه مالکان خودروهای داخلی مانند پراید، پژو ۴۰۵ و سمند، ترموستات خودرو را برمیدارند. این باور قدیمی، که اغلب از توصیههای تعمیرکاران غیرحرفهای یا گفتوگوهای غیرعلمی نشأت گرفته، مبتنی بر این فرض است که حذف ترموستات جریان مداوم مایع خنککننده را تضمین کرده و از داغ شدن موتور جلوگیری میکند. اما واقعیت این است که ترموستات، قطعهای کوچک اما حیاتی در سیستم خنککننده، نقش کلیدی در تنظیم دمای موتور دارد و حذف آن میتواند به جای حل مشکل، آسیبهای جدی به خودرو وارد کند.
نقش حیاتی ترموستات در خودرو
ترموستات با باز و بسته شدن در دماهای مشخص (معمولاً ۸۰ تا ۹۵ درجه سانتیگراد)، جریان مایع خنککننده به رادیاتور را کنترل میکند تا موتور در دمای بهینه کار کند. این دما برای راندمان احتراق، کاهش استهلاک قطعات، و مصرف سوخت بهینه ضروری است. حذف ترموستات، هرچند ممکن است در کوتاهمدت دمای موتور را کاهش دهد، اما باعث میشود موتور در دمایی پایینتر از حد ایدهآل کار کند. در این راستا بسیاری از کارشناسان معتقدند که، «موتوری که بیش از حد خنک بماند، مانند موتوری که بیش از حد داغ میشود، دچار مشکلات جدی خواهد شد.»
پیامدهای حذف ترموستات؛ آسیب به موتور و جیب راننده
حذف ترموستات پیامدهای متعددی دارد که عملکرد خودرو و هزینههای نگهداری را تحت تأثیر قرار میدهد. اولین پیامد، اختلال در دمای بهینه موتور است. موتورهای خودرو برای کارکرد صحیح به دمایی مشخص نیاز دارند. بدون ترموستات، مایع خنککننده بهطور مداوم گردش میکند و موتور نمیتواند به این دما برسد. این مشکل، بهویژه در خودروهای داخلی مانند پراید با سیستم خنککننده ساده، راندمان احتراق را کاهش داده، مصرف سوخت را تا ۱۰ درصد افزایش میدهد و آلایندگی بیشتری تولید میکند.
دومین پیامد، فزایش سایش قطعات موتور است. دمای پایینتر از حد بهینه، ویسکوزیته روغن موتور را کاهش میدهد و روانکاری قطعات بهدرستی انجام نمیشود. این امر سایش قطعاتی مانند یاتاقانها، پیستونها و سوپاپها را افزایش میدهد و میتواند به خرابیهای پرهزینهای مانند یاتاقان زدن منجر شود. هزینه تعمیر چنین خرابیهایی در ایران، بسته به نوع خودرو، میتواند تا چندین میلیون تومان باشد، در حالی که اصلاح سیستم خنککننده و حتی تعویض رادیاتور بسیار ارزانتر تمام میشود.
فشار بر سیستم خنککننده و مشکلات گرمایش کابین
حذف ترموستات همچنین به کاهش عمر سیستم خنککننده منجر میشود. گردش مداوم مایع خنککننده فشار اضافی بر واترپمپ و شیلنگهای رادیاتور وارد میکند، که میتواند باعث نشتی یا خرابی واترپمپ شود.
علاوه بر این، حذف ترموستات بر سیستم گرمایش کابین تأثیر منفی میگذارد. ترموستات جریان مایع خنککننده به بخاری خودرو را تنظیم میکند. بدون آن، بخاری در فصول سرد عملکرد ضعیفی خواهد داشت و رانندگان، بهویژه در شهرهای سردسیر با مشکل گرمایش کابین مواجه میشوند. این موضوع برای رانندگان تاکسیها و سایر خودروهای تجاری، که ساعات طولانی در خودرو هستند، چالش بزرگی است.
راهکارهای جایگزین؛ نگهداری صحیح به جای حذف ترموستات
کارشناسان خودرو تأکید میکنند که به جای حذف ترموستات، رانندگان باید به رفع مشکلات سیستم خنککننده بپردازند. بررسی منظم سطح مایع خنککننده، تمیز کردن پرههای رادیاتور و اطمینان از سلامت واترپمپ و فنها، راهکارهایی مؤثر برای جلوگیری از جوش آوردن هستند.
به هبارتی میتوان گفت که جوش آوردن معمولاً به دلیل خرابی واترپمپ، نشتی مایع، یا گرفتگی رادیاتور است، نه ترموستات. حذف آن مثل شکستن دماسنج برای درمان تب است!
پیامدهای زیستمحیطی
حذف ترموستات پیامدهای زیستمحیطی نیز دارد. افزایش مصرف سوخت و آلایندگی، بهویژه در کلانشهرهایی مانند تهران که با معضل آلودگی هوا مواجهاند، کیفیت هوا را بدتر میکند. در سال ۱۴۰۳، خودروهای فرسوده و غیراستاندارد مسئول حدود ۳۰ درصد از آلودگی هوای تهران بودند و حذف ترموستات این مشکل را تشدید میکند.
کارشناسان به رانندگان توصیه میکنند از مایع خنککننده باکیفیت استفاده کنند، سیستم خنککننده را هر ۶ ماه بررسی کنند و در صورت خرابی ترموستات، آن را تعویض کنند. این اقدامات، بهویژه در خودروهای داخلی مانند که مستعد مشکلات خنککننده هستند، حیاتی است.
رانندگان همچنین باید از تعمیرکاران غیرحرفهای که حذف ترموستات را توصیه میکنند، دوری کرده و به مراکز معتبر مراجعه کنند.
حذف ترموستات، که در میان برخی رانندگان ایرانی بهعنوان راهکاری ارزان برای گرمای تابستان رواج یافته است، نهتنها مشکل داغ شدن موتور را حل نمیکند، بلکه به موتور، سیستم خنککننده، و جیب رانندگان آسیب میرساند. این اقدام، که ریشه در باورهای غیرعلمی دارد، هزینههای گزافی مانند تعمیر موتور و تعویض واترپمپ را به دنبال دارد. رانندگان باید با آگاهی از نقش حیاتی ترموستات و نگهداری صحیح خودرو، از این روش پرخطر فاصله بگیرند. پرسشی که مطرح میشود این است که آیا زمان آن نرسیده که به جای راهکارهای غیرعلمی و خرافات خودرویی، به توصیههای کارشناسی برای حفظ سلامت خودرو اعتماد کنیم؟
منبع خبر: اسب بخار