چالش‌های تولید از یک سو باعث کاهش تولید و از سوی دیگر خودروسازان بخش خصوصی را ناچار به افزایش قیمت کرده است. این مسئله با انتقادهای زیادی همراه شده است که عمده آن‌ها به ارزبری بالای آن‌ها مربوط می‌شود. در کنار آن، مشکلات تولید باعث ورود مونتاژکاران به روزهای سخت شده و آنان باید در چند جبهه بجنگند.
قیمت جدید خودروهای مونتاژی در روزهای اخیر با واکنش‌های متعددی مواجه و بار دیگر پیکان هجمه‌ها به سوی آن‌ها روانه شده است. در این میان، آسیب‌شناسی کاهش تولید خودروهای مونتاژی در کنار افزایش قیمت‌ها و میزان ارزبری نشان می‌دهد که مسائلی مانند ناترازی انرژی و قطعی برق، کمبود نقدینگی و مشکلات مالی، نوسانات ارزی، کمبود مواد اولیه، تعرفه بالای واردات قطعات، رکود بازار، افت تقاضا، تحریم و ریسک‌های سیاسی مانع رشد و توسعه این خودروسازها شده‌اند. البته برخی از این شرکت‌ها به دلیل سابقه و زیرساخت‌ها، حرکت‌های قابل قبولی در راستای افزایش داخلی‌سازی آغاز کرده‌اند، اما همچنان این بخش با ارزبری بالایی همراه است.
بنابر گزارش‌های پژوهشی، در سال‌های اخیر، غلبه رویکرد مونتاژمحور در صنعت خودرو و نحوه تعامل شکل‌گرفته با شرکت‌های خارجی، به یکی از موانع اصلی در مسیر شکل‌گیری مشارکت‌های اثربخش و پایدار بین‌المللی تبدیل شده است. در قالب این الگو، بخش قابل توجهی از منابع ارزی کشور صرف واردات قطعات منفصله و تأمین نیاز شرکت‌های مونتاژکار شده است، بدون آن‌که این فرایند به انتقال فناوری، توسعه زیرساخت‌های تولید، ارتقای توان طراحی و مهندسی یا ایجاد ارزش افزوده در داخل کشور منجر شود.
سیاست مونتاژ در ابتدا می‌توانست ابزاری موقت برای افزایش تیراژ و داخلی‌سازی باشد، اما نبود سازوکارهای توسعه‌ای، این مسیر را به تداوم وابستگی و تولید غیرمولد تبدیل کرد. به‌گونه‌ای که فقط در سال ۱۴۰۲ میزان کل ارزبری صنعت خودرو به حدود ۸ میلیارد و ۸۸ میلیون دلار رسیده که از این میزان، بیش از ۳.۵ میلیارد دلار صرف واردات قطعات کلیه محصولات مونتاژی در کشور شده است. این حجم از تخصیص منابع ارزی در حالی صورت گرفته است که بازده فناورانه، تولیدی و صادراتی متناظری برای آن قابل مشاهده نیست و تداوم این روند، وابستگی ساختاری کشور به واردات و ارز را در یکی از مهم‌ترین بخش‌های صنعتی نهادینه خواهد کرد. در عمل، روابط خارجی صنعت خودرو به واردات قطعه محدود مانده و از توسعه دانش فنی و زنجیره تأمین غفلت شده است.
تغییر مسیر مونتاژکاران
اما باید به این پرسش هم پاسخ داده شود که چرا مسیر و نحوه تعامل و همکاری مونتاژکاران با شرکای خارجی تغییر یافت و سمت و سوی دیگری پیدا کرد؟ آیا تحریم‌ها کار این بخش از صنعت خودروسازی کشور بود؟ آیا آن‌ها باعث گسترش نفوذ چینی‌ها در بازار خودروی ایران شدند؟
قطعاً میزان ارزبری بالای خودروهای مونتاژی در شرایط درآمدی حال حاضر کشور فشار زیادی به این منابع وارد خواهد کرد. اما در عین حال باید توجه داشت که این وضعیت حاصل ایزوله شدن خودروسازی ایران است و تا زمانی که ارتباط با سایر کشورها به‌درستی شکل نگیرد یا نحوه همکاری و تعامل با چینی‌ها تغییر نکند، وضعیت چندان تغییر نخواهد کرد. در همین شرایط، قیمت محصولات مونتاژی نیز همچنان با نوسان ارز تغییر خواهد کرد؛ موضوعی که ارتباطی مستقیم با مسائل سیاسی دارد. بنابراین به نظر می‌رسد که وضعیت امروز مونتاژکاران نمونه‌ای از غلبه سیاست بر اقتصاد است. بازار خودرو نتیجه همین تفکر است.
منبع خبر: اسب بخار