فرشاد مقیمی، معاون وزیر صمت، در حالی از آمادگی گسترش همکاری و سرمایهگذاری مشترک با چینیها خبر داده است که در عمل، این کشور نیاز به تزریق سرمایه به صنعت خودروسازی ایران احساس نمیکند. خودروسازی ایران در جاده خطرناک وابستگی به چین قرار دارد و هر روز نیز به باتلاق انتهای مسیر نزدیکتر میشود.
افزایش آلودگی هوا و مصرف بنزین بار دیگر خودروهای پاک را در دستور کار قرار داده است. در همین زمینه رئیس هیئت عامل (ایدرو) در نشست با سفیر ایران در چین، با اشاره به ظرفیتهای موجود در چارچوب سند همکاری جامع ۲۵ ساله ایران و چین، گفت: «آماده گسترش سرمایهگذاری مشترک با چین در زمینههای انرژیهای تجدیدپذیر، خودرو برقی و صنایع ریلی هستیم.»
سرمایهگذاری چین؛ همهجا غیر از ایران
این در حالی است که از یک سو چین تا به امروز و با گذشت نزدیک به ۴ سال، به تعهدات خودرویی در قالب قرارداد ۲۵ ساله عمل نکرده است و از سوی دیگر، به نظر میرسد همین تأخیر و همچنین سرمایهگذاری در سایر کشورها باید مسئولان را برای تجدیدنظر در همکاریهای خودرویی بیدار کند.
طی سالهای اخیر، صنعت خودروسازی جهانی شاهد افزایش و گسترش سرمایهگذاری چین در همهجا، غیر از ایران بوده است. در حال حاضر سرمایهگذاری این کشور در مجارستان آن را به یکی از بزرگترین تولیدکنندههای باتری خودروهای برقی بدل کرده است. این کشور همچنین پروژه Stellantis–Leapmotor در لهستان، سرمایهگذاری BYD در برزیل و همچنین مکزیک یا مراکش را در دستور کار قرار داده و حضور چینیها در این کشورها پررنگتر شده است.
رابطه ایران و چین؛ عاشقانهای یکطرفه
اما برخلاف این روند، رابطه ایران و چین به عاشقانهای یکطرفه بدل شده است. خودروسازی ایران در سالهای اخیر چنان در مسیر همکاریهای یکطرفه با خودروسازان چینی پیش رفته که امروز بسیاری از کارشناسان آن را نه «همکاری»، بلکه «وابستگی» میدانند. بازاری که روزی قرار بود سکوی جهش فناوری باشد، حالا به گذرگاهی برای ورود محصولات آماده چین تبدیل شده؛ محصولاتی که بخش عمده آنها بدون انتقال فناوری جدی، بدون مشارکت واقعی در تحقیق و توسعه و بدون مسئولیتپذیری در قبال آینده صنعت ایران وارد کشور میشوند.
بازیگری با رویکرد فرصتطلبانه؟
مدافعان همکاری با چین معمولاً آن را جایگزینی برای اروپا و کره معرفی میکنند؛ اما واقعیت تلخ این است که چین در صنعت خودرو ایران نه شریک تکنولوژیک، بلکه یک بازیگر صرفاً بازارمحور بوده است.
چینیها در سایر کشورها، از آمریکای لاتین تا آسیای جنوبشرقی و اروپا، سرمایهگذاری مشترک، زنجیره تأمین محلی و انتقال فناوری جدی انجام دادهاند. اما در ایران، عملاً هیچ تعهد بلندمدتی به توسعه صنعتی نپذیرفتهاند. ایران تبدیل به مقصدی برای فروش محصول شده است؛ و خبری از پلتفرم مشترک توسعهیافته و فناوری موتور به گوش نمیرسد.
انحصار جدید بهجای رقابت
این در حالی است که متولیان باید به درک این مسئله برسند که وابستگی هرگز بیهزینه نیست. امروز بسیاری از کارشناسان هشدار میدهند که تکیه بیش از حد بر چین، کشور را در معرض ریسکهای متعددی قرار میدهد.
اگر روزی پکن به هر دلیلی تصمیم به کاهش همکاری بگیرد، ایران با چالشهایی بهمراتب بزرگتر از دوران خروج شرکای اروپایی روبهرو میشود. این یعنی صنعت خودروسازی ایران بهجای تنوعبخشی به شرکا، عملاً گرفتار یک نوع انحصار جدید شده است؛ انحصاری بیسروصدا اما پرهزینه.
جایگزینی نگاه سیاسی با اقتصادی
در شرایطی که تجربه بازارهای مختلف نشان میدهد وابستگی به یک کشور—چین یا هر کشور دیگر—هیچگاه مسیر توسعه نبوده و نخواهد بود، ضروری است که با جایگزینی نگاه سیاسی با نگاه اقتصادی در سیاستگذاریها تجدیدنظر شود و راهی غیر از چین پیشروی خودروسازان ایرانی قرار بگیرد.
زنگ خطر همکاری با چین مدتهاست که به صدا درآمده؛ اما یا هنوز صدای آن شنیده نشده است، یا اینکه نمیخواهند شنیده شود.
منبع خبر: اسب بخار