لیلاند از جمله برندهای بزرگ اروپایی سنگین ساز در دنیاست که بیش از صد سال از تاسیس آن گذشته است. برندی که از عرش به فرش آمد!
اگر به تاریخچه تولید وسایل نقلیه در بریتانیا نگاه کنیم، یکی از نام‌هایی که بارها و بارها تکرار می‌شود، لیلاند (Leyland) است. برندی که روزی نه تنها جاده‌های بریتانیا، بلکه مسیرهای بین المللی را فتح کرده بود و از کامیون‌های سنگین تا اتوبوس‌های شهری و حتی خودروهای سواری لوکس را در سبد محصولات خود داشت.
آغاز داستان؛ از کارخانه کوچک تا سازنده کامیون و اتوبوس
سرآغاز لیلاند به سال ۱۸۹۶ برمی‌گردد، زمانی که برادران جیمز و هربرت سومز در شهر کوچک Leyland از شهرهای بریتانیا، شرکتی را برای تولید ماشین آلات صنعتی و تجهیزات مکانیکی بنیان گذاشتند. این شرکت در ابتدا محصولاتی مانند موتورهای ثابت، قطعات کشاورزی و تجهیزات کارخانه‌ای تولید می‌کرد.
تا دهه نخست قرن بیستم، لیلاند با مشاهده رشد سریع حمل و نقل و نیاز به وسایل نقلیه سنگین، مسیر تازه‌ای را آغاز کرد. اولین کامیون‌های ساخت این شرکت از موتورهای ساده اما بسیار مقاوم بهره می‌بردند و خیلی زود به شهرتی بی رقیب در بین شرکت‌های حمل و نقل محلی و ارتش بریتانیا دست یافتند.
لیلاند خیلی زود به یکی از ستون‌های اصلی حمل و نقل عمومی در بریتانیا تبدیل شد. محصولاتی مانند Leyland Titan (اتوبوس دو طبقه) و Leyland Atlantean (اتوبوس شهری با موتور عقب) نه‌تنها خیابان‌های لندن و دیگر شهرهای بزرگ را تسخیر کردند، بلکه پرچم بریتانیا را در بازارهای خارجی نیز به اهتزاز درآوردند.
این برند در دوران اوج خود شبکه‌ای وسیع از صادرات داشت، از آسیا و آفریقا گرفته تا استرالیا و آمریکای لاتین. کامیون‌های سنگین لیلاند نیز به دلیل دوام و قابلیت باربری بالا در معادن، پروژه‌های راهسازی و حمل و نقل بین‌المللی، شهرتی جهانی پیدا کردند.
ورود به دنیای خودروهای سواری
دهه ۱۹۶۰ برای لیلاند آغاز یک فصل تازه بود. شرکت با خریداری برندهای معتبر بریتانیایی از جمله Triumph، Rover، Jaguar، MG و حتی سهام شرکت Mini رسماً وارد رقابت بازار خودروهای سواری شد.
این ادغام‌ها و خریدها در نهایت به تشکیل British Leyland Motor Corporation (BLMC) در سال ۱۹۶۸ منجر شد. مجموعه‌ای عظیم که بیش از ۴۰ درصد بازار داخلی انگلستان را در اختیار داشت. حال لیلاند نه تنها رهبر بی‌رقیب در بخش وسایل نقلیه تجاری بود، بلکه در تولید خودروهای اسپرت، خانوادگی و لوکس نیز حرف‌های زیادی برای گفتن داشت.
با وجود گستردگی محصولات، از اتوبوس‌های شهری گرفته تا خودروهای لوکس همانند Jaguar XJ، BLMC خیلی زود با مشکلات پیچیده‌ای مواجه شد:
رقابت شدید خودروسازان ژاپنی و اروپایی با کیفیت بالاتر و قیمت کمتر.
کاهش اعتماد مشتریان به دلیل افت کیفی برخی مدل‌ها.
اختلافات شدید میان تیم‌های مدیریتی و برندهای زیرمجموعه.
نبود استراتژی واحد برای تحقیق و توسعه.
علیرغم تلاش‌ها، این چالش‌ها روزبه‌روز بزرگ‌تر شدند و قدرت بی‌رقیب لیلاند را تهدید کردند.
دهه بحران؛ سقوط یک امپراتوری صنعتی
دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ دوران سختی برای لیلاند بودند. اعتصابات گسترده کارگری، رکود اقتصادی و مشکلات مالی، شرکت را به آستانه ورشکستگی رساند. در سال ۱۹۷۵، دولت بریتانیا برای جلوگیری از نابودی هزاران شغل، BLMC را ملی کرد و آن را به British Leyland Limited تغییر داد.
اما حتی با حمایت دولت، مشکلات ساختاری و فرهنگی شرکت، به‌ویژه در بخش مدیریت و نوآوری، باقی ماند. این مسیر در نهایت منجر به فروش یا تعطیلی بسیاری از برندهای مشهور زیرمجموعه شد و نام “لیلاند” به تدریج از دنیای خودروهای سواری حذف شد.
حضور لیلاند در ایران
لیلاند فقط در بازارهای اروپایی و مستعمرات پیشین بریتانیا فعال نبود بلکه در دهه‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۰ شمسی (دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی) نیز وارد ایران شد. در آن دوران، نیاز به کامیون‌های سنگین و کشنده‌های قدرتمند برای پروژه‌های عمرانی، حمل بار بین شهرها و جاده‌های بین‌المللی رو به افزایش بود.
کامیون‌ها و کشنده‌های لیلاند مارک چهار و سوپر مارک چهار با موتورهای دیزلی قدرتمند، شاسی مقاوم و گیربکس دستی سنگین، به ناوگان حمل و نقل شرکت‌های خصوصی و دولتی ایران اضافه شدند. این خودروها به‌ویژه در حمل بارهای سنگین مانند سیمان، فولاد، و کالاهای صادراتی و وارداتی نقش مهمی داشتند.
ویژگی اصلی کشنده‌های لیلاند در ایران، دوام فوق‌العاده و توان پیمایش طولانی بود. بسیاری از رانندگان که با این برند کار می‌کردند، از قدرت موتور و قابلیت تعمیرپذیری بالای آن یاد می‌کنند. حتی پس از توقف تولید جهانی، تعدادی از این کشنده‌ها تا دهه ۱۳۸۰ در ناوگان حمل و نقل ایران فعال بودند.
حضور لیلاند در ایران بخشی از میراث صنعتی بریتانیا در خاورمیانه است، میراثی که هرچند دیگر به شکل رسمی ادامه ندارد، اما خاطره و عملکرد آن هنوز بین کامیون داران قدیمی زنده مانده است.
لیلاند؛ نماد درس‌های تلخ موفقیت و شکست
لیلاند در زمان اوج نماد نوآوری و قدرت صنعتی بریتانیا بود، اما سرنوشتش نشان داد حتی بزرگ‌ترین و موفق‌ترین شرکت‌ها نیز اگر با تغییرات بازار و تحولات مدیریتی همگام نشوند، ممکن است از اوج به سقوط برسند. داستان لیلاند بیش از هر چیز یادآور این نکته است که صنعت خودرو، بیش از هر صنعتی دیگر، نیازمند نوآوری مداوم، کیفیت پایدار و مدیریت هوشمند است.
منبع خبر: اسب بخار