خاور از جمله شاخص‌ترین خودروهای کار و تجاری ایران است که سالیان سال در جاده‌ها مشغول خدمت رسانی بوده و همچنان هست.
در تاریخ خودروسازی ایران، کمتر نامی به اندازه‌ی خاور در ذهن مردم و صنعت ماندگار شده است. کامیونتی که بیش از نیم قرن در جاده‌های کشور حضور داشت و از حمل مصالح ساختمانی تا شبکه‌ی توزیع کالا، وضایف مختلفی را به دوش کشید. در واقع، خاور نه فقط یک محصول، بلکه بخشی از زیربنای لجستیک ایران و نماد دوام مهندسی کلاسیک محسوب می‌شود.
آغاز همکاری با دایملر بنز
سرآغاز این داستان به دهه‌ی ۱۳۴۰ بازمی‌گردد، زمانی که شرکت ایران ناسیونال دیزل (بعدها ایران خودرو دیزل) با هدف توسعه‌ی ناوگان حمل و نقل داخلی، همکاری خود را با دایملر – بنز آلمان آغاز کرد. نخستین نتیجه‌ی این پروژه، معرفی و مونتاژ مرسدس بنز L-608D در ایران بود. این کامیونت با نام تجاری خاور ۶۰۸ وارد بازار شد و به‌سرعت جای خود را میان رانندگان ایرانی باز کرد.
طراحی مستحکم شاسی، قدرت کافی موتور دیزلی و سادگی نگهداری در آن سالها باعث شدند خاور به انتخاب اصلی کسب و کارهای حمل بار شهری بدل شود. در سال‌های بعد، ایران خودرو دیزل با انتقال فناوری و بومی سازی تولید، توانست نسل‌های بعدی این کامیونت را به صورت مستقل عرضه کند.
تکامل نسل‌ها و مدل‌ها
در دهه‌های پس از آن، خانواده‌ی خاور گسترش یافت و مدل‌های مختلفی بر اساس نیاز بازار شکل گرفتند:
خاور ۶۰۸: پایه گذار این سری با موتور چهار سیلندر OM 314 و ظرفیت حمل سه تُن بار.
خاور ۷۱۰ و ۸۰۸: نسخه‌های شش سیلندر با توان و ظرفیت بالاتر برای حمل و نقل سنگین‌تر در مسیرهای بین‌شهری.
مدل‌های MBO/MBD: کامیون‌های نیمه سنگین و سنگین که از پلتفرم سری L مرسدس بنز اقتباس شدند و در دهه‌های ۱۳۷۰ و ۱۳۸۰ در ناوگان خدماتی و حمل و نقل عمومی کشور رواج یافتند.
دلایل ماندگاری و محبوبیت
خاور طی دهه‌ها توانست جایگاه خود را در بازار ایران حفظ کند و تبدیل به یکی از ماندگارترین محصولات حمل و نقل سبک شود. دلایل این دوام را می‌توان در چند محور خلاصه کرد:
سادگی فنی و گستردگی خدمات: مکانیک‌ها و رانندگان می‌توانستند با کمترین پیچیدگی فنی، تعمیر و نگهداری این خودرو را انجام دهند.
دوام ساختار: طراحی شاسی و متریال بدنه برای شرایط اقلیمی سخت ایران کاملاً کفایت می‌کرد.
قدرت و کارایی مناسب: پیشرانه‌های دیزلی سری OM بنز با گشتاور بالا در دور پایین، کارایی قابل قبولی در همان سال ها در مسیرهای مختلف ارائه می‌دادند.
پشتیبانی تولید داخلی: ایران خودرو دیزل در تمام سال‌های فعالیت، تولید و تامین قطعات خاور را در سطح گسترده حفظ کرد و دسترسی به خدمات پس از فروش را آسان نگه داشت.
جایگاه فرهنگی و اقتصادی
خاور علاوه بر نقش صنعتی، جایگاه خاصی در فرهنگ کاری و اقتصادی ایران دارد. دهه‌ها حضور مداوم در جاده‌ها باعث شد این کامیونت به بخشی از هویت حمل و نقل کشور تبدیل شود. از بنگاه‌های باربری شهری تا شرکت‌های ساخت و ساز، استفاده از خاور به عرفی صنعتی تبدیل شد. به‌گونه‌ای که واژه‌ی «خاور» در گفتار عمومی مترادف با کامیونت سبک است، فارغ از برند واقعی خودرو.
جمع بندی
خاور بیش از شصت سال است که در جاده‌های ایران نفس می‌کشد. محصولی که توانست ترکیب منحصر به فردی از دوام، سهولت و اعتماد را در قالب مهندسی کلاسیک مرسدس بنز به‌صورت بومی شده ارائه دهد. هرچند فناوری حمل و نقل در مسیر برقی و دیجیتال قرار گرفته، اما ارزش‌های فنی و اقتصادی خاور هنوز پابرجاست.
خاور بخشی از تاریخ صنعتی ایران است، نمادی از همکاری موفق میان مهندسی آلمانی و پشتکار ایرانی، که تا امروز جایگاه خود را در حمل و نقل کشور حفظ کرده است.
منبع خبر: اسب بخار