برنامه جامع اقدام مشترک میان ایران و طرف‌های مقابل در سال ۱۳۹۴ به امضا رسید. این توافق با ورود شرکت‌های مطرح خارجی و پیش‌بینی توسعه کمی و کیفی صنعت خودروسازی همراه شد. ضمن این‌که مقرر بود تحریم‌ها به‌تدریج کاهش یافته و برداشته شوند. با این حال، این روزها نه‌تنها اقتصاد ایران با بازگشت تحریم‌ها مواجه شده است، بلکه آمار از فاصله زیاد خودروسازی ایران با پیش‌بینی‌های برجامی خبر می‌دهد.
فعال شدن مکانیزم ماشه به تعبیری پایان برجام تلقی می‌شود؛ توافقی که در تیرماه سال ۱۳۹۴ نهایی شد. در این توافق بندهای مهمی گنجانده شده است. یکی از مهم‌ترین آن‌ها «بندهای غروب» است که بر اساس آن به‌تدریج برخی تحریم‌ها کاهش یا خاتمه پیدا می‌کند.
ضمن این که براساس توافق، ۱۰ سال پس از تصویب، در تاریخ ۲۶ مهر ۱۴۰۴ (۱۸ اکتبر ۲۰۲۵)، قطعنامه ۲۲۳۱ به‌طور خودکار منقضی شده و موضوع برنامه هسته‌ای ایران باید از دستور کار شورای امنیت خارج می‌شد.
پیش‌بینی از آینده خودروسازی ایران
قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، که در ۲۹ تیر ۱۳۹۴ (۲۰ ژوئیه ۲۰۱۵) تصویب شد، برجام را تأیید و به آن جنبه حقوقی الزام‌آور داد. این قطعنامه، تحریم‌های قبلی سازمان ملل علیه برنامه هسته‌ای ایران مانند قطع‌نامه‌های ۱۷۳۷، ۱۷۴۷، ۱۸۰۳ و ۱۹۲۹ را به حالت تعلیق درآورد.
اما بهانه‌تراشی‌های طرف‌های غربی و گزارش‌هایی علیه برنامه هسته‌ای ایران، سرانجام منجر به فعال شدن یکی دیگر از بندهای این توافق به نام مکانیزم ماشه شد.
پیش‌بینی از آینده خودروسازی ایران
با این حال، ۱۰ سال پیش و پس از توافق طرفین، زمینه‌های ورود شرکت‌های مطرح و بزرگ به صنعت و بازار خودروی ایران فراهم شد. پس از برجام، چشم بازار خودرو به بسیاری از برندهای مطرح اروپایی و آمریکایی باز شد. سرمایه‌گذاری‌های مشترک صورت گرفت و پیش‌بینی از آینده خودروسازی ایران، حاکی از رشد و توسعه سریع و حرکت پرقدرت کشور در این صنعت بود.
براساس این پیش‌بینی‌ها، خودروسازان ایران در سرمایه‌گذاری مشترک با تولیدکنندگان مطرح، علاوه بر افزایش بهره‌وری، به پلتفرم‌های مدرن و تکنولوژی جدید دست پیدا می‌کردند. همچنین با توجه به افزایش تولید و تکیه بر مزیت‌های رقابتی از جمله نیروی کار متخصص، موقعیت جغرافیایی و انرژی ارزان، پیش‌بینی شده بود که ضریب نفوذ ایران در بازارهای صادراتی غیرسنتی نیز افزایش یابد.
اما در حال حاضر، نه این پیش‌بینی‌ها و نه اهداف چشم‌انداز ۱۴۰۴ هیچ‌کدام محقق نشده‌اند. تولید ایران هنوز به نیمی از آن‌چه ۲۰ سال پیش برنامه‌ریزی شده بود نرسیده است. صادراتی در کار نیست، سرمایه‌گذاری‌های مشترک بلااستفاده مانده‌اند، سرمایه جدیدی به کشور وارد نمی‌شود، حتا چینی‌ها نیز سرمایه‌گذاری نمی‌کنند و ترجیح می‌دهند تنها محصول بفروشند. پلتفرم‌ها همچنان قدیمی هستند یا چینی شده‌اند. صنعت خودروسازی ایران به‌شدت از آن‌چه در نظر گرفته بود فاصله گرفته و در حال حاضر تحت فشار و در شرایط نامساعدی قرار دارد.
در این میان، هرچند فرصت‌های زیادی از دست رفته است، اما به نظر می‌رسد برای جلوگیری از تکرار آن چاره‌ای جز بازخوانی وجود ندارد. شاید بخشی از وضعیت امروز به دلیل تحریم‌های مستقیم این صنعت باشد؛ اما بدون تردید تأثیر تحریم‌های داخلی کم‌تر از آن نیست.
منبع خبر: اسب بخار